De halve wereld lijkt zijn adem even in te houden, nu ruim de helft van het Britse volk heeft aangegeven te willen scheiden van de EU. Om eerlijk te zijn was ik onder de indruk van die keuze: wat een lef hebben al die mensen om te kiezen voor een Brexit, om te kiezen voor onzekerheid boven wat ze hebben. Dat zegt veel!
Maar wat me nog het meest verbaast, is de vele reacties op die uitslag van dat Brexit-referendum. Zowel de reacties van wereldleiders als die van journalisten: te vaak hoor ik de suggestie dat het volk dom is en niet weet wat het kiest. En dat het dan misschien maar beter is om ze niet te geven wat ze willen. Dat het Brexit-kamp geen strategie heeft, dat er loze beloften zijn gedaan. Alsof dat aan het Brexit-kamp is voorbehouden…
Want is dat nu niet precies de kern van het probleem? Dat de Britten – en niet alleen de Britten – al heel lang niet kregen wat ze wilden, wat ze was beloofd bij verkiezingen? Dat ze al heel lang het gevoel hadden dat er niet naar ze werd geluisterd? Dat ze daar genoeg van hadden. En dat ze nu eindelijk hun zegje konden doen en dat hebben gedaan! Ze hebben er genoeg van om niet gehoord, niet gezien te worden, om ‘de dupe’ te zijn van besluiten van hoge heren die op hen neerkijken.
Natuurlijk zit daar een verdwaalde kiezer tussen die om onzinnige redenen heeft gekozen voor die Brexit.
Aan de andere kant: ik vermoed dat er net zo goed verdwaalde kiezers zijn die om onzinnige redenen hebben gekozen voor een Bremain. Die ook die keuze ook op oneigenlijke gronden hebben gemaakt.
Waarschijnlijk heffen die groepen elkaar wel op. Ik vertrouw erop dat toch het merendeel van de mensen die de moeite namen om te gaan stemmen toch wel een in elk geval voor henzelf steekhoudende reden hadden voor hun stem, voor of tegen.
En wat me ook zo verbaast, is wat ik de hoge heren in onder meer Brussel hoor zeggen: dat het Verenigd Koninkrijk moet worden gestraft voor deze keuze. Want? Is de EU een gevangenis waaruit je niet los mag breken? Moet je gestraft worden als je een andere mening hebt? Een andere keus wilt maken?
Om eerlijk te zijn zou dat bij mij alleen maar averechts werken, zo van: wegwezen nu het nog kan! Want dit voelt zo fout.
En dan de oproep van diezelfde hoge heren om het allemaal maar zo snel mogelijk te doen, is die verstandig? Ook dat vind ik vooral een kinderachtige reactie, hoge-heren-onwaardig. Zorgvuldig is ver te verkiezen boven snel.
Ja, maar… de markten… de waarde van de Britse pond… In mijn ogen is dat allemaal paniekvoetbal, niet eens de moeite waard om in de eerste dagen veel aandacht aan te besteden. Want ja, de markten reageerden, dat doen markten nu eenmaal. Op van alles en nog wat. En als je dan even voorbij de waan van de dag kijkt, blijkt dat het Britse Pond in eerste instantie wel iets is gedaald, maar bepaald niet verontrustend: dat wil zeggen, ten opzichte van de euro niet lager dan in de jaren hiervoor ook wel is voorgekomen. En de dalende markten… daar is even verkeerd gegokt… daar hebben wat gokkers wat geld verloren, en andere gokkers hebben er dus ook geld gewonnen… business as usual, toch? Markten, dat is legaal gokken, in mijn ogen. Soms win je en soms verlies je dan wat. Maar zoals we nu al weer zien, ook dat is zich al weer aan het herstellen.
Gelukkig zijn er ook hoge heren die toch wat reëler lijken te zijn in hun benadering, die aangeven dat dit een zaak van het Verenigd Koninkrijk is en dat het tempo ook door het Verenigd Koninkrijk moet worden aangegeven: zolang de regering van het VK geen verzoek tot verlaten van de EU indient, is er formeel niets gebeurd. Een raadgevend referendum is nog geen wet. Dat hebben we hier in Nederland al twee keer gezien, tenslotte. Daar moet eerst een regering nog wat over zeggen. Dat weten ze toch in Brussel? Waarom dan dit soort stemmingmakende reacties, ook van journalisten? Waar is de objectiviteit van journalisten gebleven? Ik verwacht meer van hoge heren die denken dat ze weten wat goed is voor het volk. En ik verwacht meer van journalisten. Maar misschien verwacht ik wel te veel.
Wat ik boeiend vind om te zien, is de parallel met een scheiding in het klein: iemand dropt de scheidingsmelding bij de ander, die wel wist dat niet alles lekker zat, maar die dit niet aan had zien komen. Dan slaat zo’n melding in als een bom, en ontstaat er veel onrust bij alle betrokkenen. De eerste reacties zijn vaak die van ongeloof, van verzet, van boosheid en verdriet. En dat moet er ook allemaal mogen zijn. En dan komt de periode na de eerste schok, waarin iedereen weer wat beter kan relativeren, waarin weer wat meer overzicht ontstaat, ook over de gevolgen van zo’n scheiding, en waarin beter wordt nagedacht over alle consequenties. En uiteindelijk valt alles op zijn plaats, welke definitieve keus er ook wordt gemaakt. En dat geldt zowel voor de Brexit als voor een echtscheiding. Er ontstaat altijd weer een nieuwe balans, waarin sommige dingen misschien wat beter zijn, maar andere dingen ook wat slechter. Dat is hoe het leven is: evenwicht, uit balans, weer een nieuw evenwicht, weer uit balans…
Ook Europa vindt een nieuwe balans, hopelijk een betere. Hopelijk komt deze wake-up-call aan bij de hoge heren in Brussel, en krabben ze zich eens op hun hoofd en denken ze: “Waar zijn we nu eigenlijk helemaal mee bezig? Hebben we het mandaat van het volk nog wel? Of zijn we op onderdelen gewoon de weg kwijt?” En misschien denken ze wel: “We willen niet dat het Verenigd Koninkrijk de EU verlaat, dus wat kunnen wij doen om naar het Britse volk te luisteren?” Die stelling heb ik nog niet gehoord, trouwens. Jammer.
De EU heeft veel te bieden, maar moet ook haar grenzen kennen.
Net als een huwelijk. Dat heeft ook veel te bieden, maar ook daar zijn grenzen.
Er kan veel, maar als je doorschiet, word je teruggefloten.
Dus uit je partner twijfels over jullie huwelijk? Dan hoeft dat niet het einde te betekenen, maar wel het begin van een periode van bezinning. Met vooralsnog een open einde: misschien is een scheiding de beste oplossing, misschien niet. Maar onderzoek dit goed voordat er een definitieve beslissing valt en ga niet overhaast te werk.